ગુરુવારે (22 મે) ના રોજ વકફ સુધારા અધિનિયમ, 2025 વિરુદ્ધ દાખલ કરાયેલી અરજીઓ પર સુનાવણી દરમિયાન, સુપ્રીમ કોર્ટના જસ્ટિસ ઓગસ્ટિન જ્યોર્જ મસીહે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ ટિપ્પણી કરી. જસ્ટિસ મસીહે જણાવ્યું કે કોઈ ગમે ત્યાં રહે, ઇસ્લામ ઇસ્લામ જ રહેશે. ન્યાયાધીશે કેન્દ્રની દલીલના જવાબમાં આ વાત કહી હતી કે આદિવાસી વિસ્તારોમાં રહેતા અનુસૂચિત જનજાતિ મુસ્લિમ સમુદાય દેશના બાકીના ભાગોમાં જે રીતે ઇસ્લામનું પાલન કરે છે તે રીતે તેનું પાલન કરતા નથી.
વક્ફ કાયદાના કેસની સુનાવણી
મુખ્ય ન્યાયાધીશ ભૂષણ રામકૃષ્ણ ગવઈ અને ન્યાયાધીશ ઓગસ્ટિન જ્યોર્જ મસીહની બેન્ચ સતત ત્રણ દિવસથી વક્ફ કાયદાના કેસની સુનાવણી કરી રહી છે. સુનાવણીના ત્રીજા દિવસે, કેન્દ્ર વતી સોલિસિટર જનરલ તુષાર મહેતાએ કહ્યું કે નવા કાયદા હેઠળ અનુસૂચિત જનજાતિ શ્રેણીના મુસ્લિમ સમુદાયના લોકોની જમીનોને રક્ષણ પૂરું પાડવું યોગ્ય છે. તેમણે કહ્યું કે આદિવાસી વિસ્તારોમાં રહેતા અનુસૂચિત જાતિના લોકો બંધારણીય રક્ષણનો આનંદ માણે છે, જે તેમને યોગ્ય કારણોસર મળ્યું છે.
ST શ્રેણીના મુસ્લિમો અંગે દલીલ
એસજી તુષાર મહેતાએ કહ્યું, ‘વકફનો અર્થ ભગવાન પ્રત્યે કાયમી સમર્પણ છે.’ ધારો કે મેં મારી જમીન વેચી દીધી અને એવું જાણવા મળ્યું કે અનુસૂચિત જનજાતિના કોઈ વ્યક્તિ સાથે છેતરપિંડી થઈ છે, તો આ કિસ્સામાં જમીન પરત કરી શકાય છે પરંતુ વકફ અટલ છે. તેમણે કહ્યું કે સંયુક્ત સંસદીય સમિતિ (JPC) કહે છે કે આ આદિવાસી વિસ્તારોમાં રહેતા મુસ્લિમો દેશના બાકીના ભાગોમાં રહેતા મુસ્લિમોની જેમ ઇસ્લામનું પાલન કરતા નથી, તેમની પોતાની સાંસ્કૃતિક ઓળખ છે.
ઇસ્લામ પર જસ્ટિસ મસીહની મહત્વપૂર્ણ ટિપ્પણી
એસજી તુષાર મહેતાના આ દલીલ પર જસ્ટિસ એજી મસીહે કહ્યું, ‘ઇસ્લામ ઇસ્લામ જ રહેશે.’ કોઈ પણ જગ્યાએ રહે, ધર્મ એક જ હોય છે. વિવિધ ભાગોમાં રહેતા લોકોની સાંસ્કૃતિક પ્રથાઓમાં તફાવત હોઈ શકે છે. એસ.જી. મહેતાએ કહ્યું, ‘હું ફક્ત પૂછી રહ્યો છું કે શું આ કાયદા પર રોક લગાવવાનું કારણ બની શકે છે?’
ઇસ્લામના મૂળભૂત સિદ્ધાંતો શું છે?
ઇસ્લામનો પાયો પાંચ સ્તંભો પર ટકે છે. બધા મુસ્લિમો આ બાબતે એકમત છે, પછી ભલે તે શિયા હોય કે સુન્ની. એટલું જ નહીં, દેવબંદી-બરેલવીથી લઈને મલિકી, શફી, હનબલી અને અહલે હદીસ પણ ઇસ્લામના પાંચ મૂળભૂત સિદ્ધાંતો પર એકમત છે. તેમનામાં ઘણા મુદ્દાઓ પર મતભેદ હોઈ શકે છે, પરંતુ પાંચ બાબતો એવી છે જેના પર તેમની વચ્ચે કોઈ વિવાદ નથી. ઇસ્લામના પાંચ સિદ્ધાંતો છે – તૌહીદ (કલમાનો પાઠ કરવો), નમાઝ (પ્રાર્થના), રોઝા (ઉપવાસ), જકાત આપવી અને હજ કરવી. આ પાંચ સિદ્ધાંતો પર બધા મુસ્લિમ સંપ્રદાયોના લોકો એકમત છે.
તો પછી ઇસ્લામમાં વકફ ક્યાંથી આવ્યો?
ઇસ્લામના પાંચ મૂળભૂત સિદ્ધાંતો છે, તો પછી વકફ વ્યવસ્થા કેવી રીતે અસ્તિત્વમાં આવી? વકફ એક અરબી શબ્દ છે જે ‘વકુફા’ શબ્દ પરથી આવ્યો છે. વકુફાનો અર્થ થાય છે રોકાઈ જવું, થોભવું. આના પરથી વક્ફ શબ્દ બન્યો છે, જેનો અર્થ થાય છે સાચવવું. ઇસ્લામમાં, વકફનો અર્થ એવી મિલકત છે જે જાહેર કલ્યાણ માટે હોય. આ દ્વારા વ્યક્તિ સ્થાવર મિલકતનું દાન કરી શકે છે. જાહેર કલ્યાણ માટે જે કંઈ દાન કરવામાં આવે છે, તેનું સંરક્ષણ વક્ફ છે.
વકફ ઇસ્લામનો મૂળભૂત સિદ્ધાંત ન હોઈ શકે અને કુરાનમાં તેનો ઉલ્લેખ ન પણ હોય, પરંતુ તે ઇસ્લામનો એક મહત્વપૂર્ણ ભાગ છે. ઇસ્લામ બે બાબતો પર ચાલે છે. એક કુરાનમાંથી અને બીજું હદીસમાંથી. કુરાન એ અલ્લાહ દ્વારા પ્રગટ થયેલ શાશ્વત પુસ્તક છે જ્યારે હદીસ એ છેલ્લા પયગંબર મુહમ્મદના કાર્યોનું સંકલન છે. હદીસોમાં વક્ફ વિશે ઘણા પુરાવા છે જે દર્શાવે છે કે ઇસ્લામમાં તેને સદકા જરિયા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. સદકા એ જરિયા એટલે સતત દાન.
તુષાર મહેતાનું નિવેદન
‘વકફના નામે જમીનો પચાવી પાડવામાં આવી રહી છે’, તુષાર મહેતાએ કહ્યું. સોલિસિટર જનરલે કોર્ટને જણાવ્યું હતું કે આદિવાસી સંગઠનોએ દલીલ કરી છે કે વકફના નામે તેમને હેરાન કરવામાં આવી રહ્યા છે અને તેમની જમીનો હડપ કરવામાં આવી રહી છે, શું આ સંપૂર્ણપણે ગેરબંધારણીય નથી? મંગળવારથી, નવા CJI બીઆર ગવઈની બેન્ચે વકફ સુધારા કાયદાને પડકારતી અરજીઓ પર સુનાવણી શરૂ કરી. અગાઉ, ભૂતપૂર્વ મુખ્ય ન્યાયાધીશ સંજીવ ખન્ના આ કેસ જોઈ રહ્યા હતા, પરંતુ નિવૃત્તિ પહેલાં તેમણે આ કેસ જસ્ટિસ બીઆર ગવઈની બેન્ચને ટ્રાન્સફર કર્યો.
