ગુજરાત રાજ્યે છેલ્લા કેટલાક વર્ષોથી ખેતીના ક્ષેત્રમાં નવીનતાઓ અપનાવવાની દિશામાં ઘણા આગવા પ્રયત્નો કર્યા છે. ખાસ કરીને નવીન પાકો અને નવી પદ્ધતિઓ અપનાવવાના ઉદાહરણો દ્વારા રાજ્યના અનેક ખેડૂતો દેશ-વિદેશમાં ચર્ચાના કેન્દ્ર બન્યા છે. આવુંજ એક પ્રેરણાદાયક ઉદાહરણ છે ભાવનગર જિલ્લાના મહુવા તાલુકાના કંટાસર ગામના ખેડૂત જગદીશભાઈ દેસાઈનું. તેઓએ પોતાની ખેતીની પદ્ધતિમાં એવું અનોખું પરિવર્તન કર્યું કે સમગ્ર ગુજરાતના ખેડૂતોમાં નવા ઉત્સાહનું સંચાર થયો છે.
ખેતીમાં નવી દિશા – ડ્રેગન ફ્રૂટનું વાવેતર
જગદીશભાઈ દેસાઈ પાસે કુલ 40 વીઘા જમીન છે જેમાંથી તેમણે 10 વીઘા જમીનમાં ડ્રેગન ફ્રૂટનું વાવેતર શરૂ કર્યું. શરૂઆતમાં તો તેમને માત્ર ડ્રેગન ફ્રૂટમાંથી સારું ઉત્પાદન મળશે એવી આશા હતી, પણ આજે તે આશા સફળતામાં પરિવર્તિત થઈ ગઈ છે.
તેમના જણાવ્યા અનુસાર, એક વીઘા જમીનમાંથી તેમને દોઢ થી બે લાખ રૂપિયું ઉત્પાદન મળી રહ્યું છે. 10 વીઘામાંથી તેઓ દર વર્ષે 15 થી 19 લાખ રૂપિયા સુધીનું ઉત્પાદન મેળવી રહ્યા છે, જે તે ક્ષેત્ર માટે એક દ્રષ્ટાંતરૂપ સફળતા ગણાય.
નવીન ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ – લાઇટિંગ સિસ્ટમ
જગદીશભાઈએ ડ્રેગન ફ્રૂટના પાકમાં એક અનોખો અને વિજ્ઞાનસર્જિત પ્રયત્ન કર્યો છે – એલઇડી લાઇટિંગ સિસ્ટમ. સોશિયલ મીડિયામાં વિદેશી ખેડૂતોનો એક વિડિયો જોયા પછી તેમણે વિચાર્યું કે ગુજરાતમાં પણ આવી જ પદ્ધતિ અપનાવી શકાય. આથી તેમણે બે લાખથી વધુનો ખર્ચ કરીને પોતાની 10 વીઘાની વાડીમાં રાત્રે ચાલુ રાખવા માટે એલઇડી લાઇટ લગાવ્યા.
આ લાઇટિંગનો મુખ્ય ઉદ્દેશ પાકના ફોટોસિંથેસિસના સમયગાળાને વધારવાનો હતો જેથી છોડ પહેલા ફળ આપે. પરિણામે, ફળોનું ઉત્પાદન તાળમેલથી વહેલું થાય છે અને તે વખતે માર્કેટમાં ફળોની ઓછી સપ્લાય હોવાને કારણે તેઓના ફળોનું ભાવ વધારે મળે છે. તેમણે જણાવ્યું કે લાઇટિંગ સિસ્ટમના કારણે તેઓને ₹200 પ્રતિ કિલોની ઉંચી કિંમતે વેચાણ કરવાની તક મળી છે, જે સામાન્ય રીતે મોસમ દરમિયાન મળતી નથી.
મિશ્ર ખેતી – એક વધુ સફળ દિશા
ડ્રેગન ફ્રૂટના વાવેતર સાથે તેઓએ મિશ્ર ખેતી પણ કરી છે. આ પદ્ધતિ હેઠળ તેઓએ હળદર, જામફળ, સીતાફળ અને લીંબુ જેવી બીજી ખેતી પણ કરી છે. આ પાકોથી પણ તેમણે ત્રણ લાખથી વધુનું ઉત્પાદન મેળવ્યું છે. આ મિશ્ર પદ્ધતિથી જમીનની ફળદ્રુપતા જળવાઈ રહે છે, રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધે છે અને ખેતી વધુ લાંબા ગાળે ફળદાયી બને છે.
પ્રાકૃતિક ખેતીની દિશામાં આગવો પગલું
જગદીશભાઈ દેસાઈની વધુ એક વિશેષતા એ છે કે તેઓ પ્રાકૃતિક ખેતી કરે છે. કોઈપણ રાસાયણિક ખાતર કે જીવાંશનાશકોનો ઉપયોગ કર્યા વગર તેઓ જમીનનું સ્વાસ્થ્ય જાળવી રાખે છે અને શાકભાજી તથા ફળોમાં પોષકતત્ત્વોની સમૃદ્ધિ જાળવી રાખે છે. આ રીતે તેઓ માત્ર આર્થિક રીતે નહીં પણ પર્યાવરણની દૃષ્ટિએ પણ ભવિષ્યની પેઢી માટે ઉત્તમ ઉદાહરણ પુરું પાડે છે.
અન્ય ખેડૂતો માટે પ્રેરણા
જગદીશભાઈનું કાર્ય ગુજરાતના અને સમગ્ર ભારતના ખેડૂતો માટે એક દ્રષ્ટાંતરૂપ છે. તેઓએ સાબિત કર્યું છે કે ટેકનોલોજી અને પરંપરાગત ખેતી પદ્ધતિ વચ્ચે સંતુલન જાળવીને પણ સફળતા પ્રાપ્ત કરી શકાય છે. ખાસ કરીને એવું પાક, જેનો ખર્ચ વધુ હોય, એમાં યોગ્ય આયોજન અને દૃષ્ટિકોણ હોવો જરૂરી છે.
તેમના જુસ્સાથી પ્રેરાઈને આજુબાજુના ગામના અનેક ખેડૂતોએ પણ ડ્રેગન ફ્રૂટના વાવેતર અને લાઇટિંગ ટેકનિકમાં રુચિ દાખવી છે. આજે ગુજરાતના અનેક જીલાઓમાં આ ઉદાહરણને અનુસરીને ખેડૂતો આઝમાવવાની તૈયારીમાં છે.
ડ્રેગન ફ્રૂટના વાવેતર અને લાઇટિંગ ટેકનિકની નવીનતા દ્વારા જગદીશભાઈ દેસાઈએ માત્ર પોતાની değil પરંતુ સમગ્ર વિસ્તારમાં ખેતીની દિશા બદલાવી છે. નવીન વિચારો, ખંત, અને ટેકનોલોજીનો યોગ્ય ઉપયોગ કરીને ખેડૂત કેવી રીતે સફળતાના શિખરે પહોંચી શકે તેનો જીવંત દાખલો છે તેમનો પ્રવાસ.
ગુજરાત માટે તેઓ એક અનોખા કૃષિ વિઝનરી છે જેમણે “ખેતી ફક્ત પરંપરા નથી, એમાં નવતરતા હોવી જોઈએ” એ વાતને સાબિત કરી છે. આવી સફળતાઓ દેશના કૃષિ ક્ષેત્રમાં નવી આશાઓ જગાવે છે અને યુવા ખેડૂત પેઢીને ખેતી તરફ આકર્ષે છે – જે ખેતી માટેનો સાચો ક્રાંતિનો માર્ગ બની શકે છે.
